Object
Title: Przebieg zakażenia SARS-CoV-2 i powikłań zakażenia u dzieci
Abstract:
11 marca 2020 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła pandemię COVID-19 (coronavirus disease 2019). W ciągu pierwszych trzech lat pandemii do WHO zgłoszono ponad 6,5 miliona zgonów z powodu tej choroby, ale zgłoszenia te pochodziły głównie z Europy i Ameryki Północnej. Ocenia się, że rzeczywista liczba zgonów była około trzykrotnie większa. Od początku pandemii z całego świata napływały doniesienia, że przebieg zakażenia SARSCoV-2 u dzieci jest bezobjawowy lub objawy są łagodne. Dzieci stanowiły 1–2% pacjentów z COVID-19 i rzadko wymagały hospitalizacji. Niemniej w kolejnych latach, wraz z pojawieniem się bardziej zakaźnych wariantów wirusa oraz wprowadzeniem szczepień u dorosłych, procent ten zaczął wzrastać. Pojawiły się też doniesienia o zgonach u dzieci. Spowodowało to konieczność ścisłego monitorowania sytuacji epidemiologicznej, jak i opracowywania bieżących wytycznych dotyczących postępowania z pacjentami pediatrycznymi z COVID-19, a także identyfikacji grup ryzyka, kryteriów testowania i określania wskazań do hospitalizacji. 1.2. Cel badań, problemy badawcze Głównym celem prowadzonych badań był opis przebiegu COVID-19 u hospitalizowanych dzieci w zakresie obrazu klinicznego, wyników badań laboratoryjnych, zmian w kolejnych falach pandemii i następstw zakażenia, przeprowadzony na podstawie danych pochodzących od ponad 1400 pacjentów p ; ediatrycznych. Na podstawie zebranych danych podjęto próbę odpowiedzi na następujące szczegółowe pytania badawcze: 1. Jakie były zmiany przebiegu choroby u dzieci w kolejnych falach pandemii, jako że obraz kliniczny zmieniał się w zależności od cech kolejnych wariantów wirusa oraz rosnącej odporności populacyjnej. 2. Czy były różnice w przebiegu COVID-19 zależne od wieku pacjentów, gdyż od początku pandemii we wszystkich doniesieniach podnoszono, że wiek jest najważniejszym czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu, hospitalizacji i zgonu z powodu COVID-19. Zostało to wielokrotnie potwierdzone u dorosłych, natomiast nie było takie jednoznaczne u dzieci. 3. Czym charakteryzowali się pacjenci z najcięższym przebiegiem choroby. Szczególnie skupiono się na kwestii, czy możliwe jest przewidywanie ciężkości przebiegu COVID-19 u pacjentów pediatrycznych na podstawie danych zebranych przy przyjęciu do szpitala. 1.3. Badana populacja Do badania byli włączani pacjenci w wieku 0–18 lat z potwierdzonym laboratoryjnie zakażeniem SARS-CoV-2 hospitalizowani w Oddziale Chorób Infekcyjnych i Pediatrii Szpitala Specjalistycznego im. Stefana Żeromskiego w Krakowie oraz w Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wszyscy pacjenci prezentowali objawy COVID-19. 1.4. Definicje Zakażenie SARS-CoV-2 było potwierdzone dodatnim wynik ; iem reakcji odwrotnej transkryptazy łańcuchowej polimerazy (RT-PCR). Od 30 października 2020 r. zaczęto stosować zgodnie z rekomendacjami testy antygenowe II generacji. Materiałem do badań ww. był wymaz z nosogardła. Badania przeprowadzono w certyfikowanych laboratoriach. Ciężki przypadek COVID-19 rozpoznawano u pacjentów w wieku 0–18 lat z potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2, z zapaleniem płuc wymagającym tlenoterapii (biernej lub mechanicznej) lub w przypadku pacjentów stosujących tlenoterapię przewlekle, wymagających zwiększonego zapotrzebowania na tlen. Pacjenci z wieloukładowym zespołem zapalnym (MIS-C) byli wykluczani z badania. Kryteria przyjęcia do szpitala były podobne do stosowanych w innych infekcjach wieku dziecięcego, jak np. odwodnienie w przebiegu gorączki, wymiotów i biegunki, duszność, stan po drgawkach. Zgodnie z rekomendacjami Polskiej Grupy Ekspertów przyjmowano do szpitala również dzieci z chorobami współistniejącymi, takimi jak: wrodzone wady serca, choroby neurologiczne, genetyczne, przewlekłe choroby nerek, mukowiscydoza, dysplazja oskrzelowopłucna, immunosupresja po przeszczepach narządowych i cukrzyca. Wg rekomendacji wśród pacjentów wymagających hospitalizacji były również noworodki, niemowlęta i dzieci z rozpoznaną otyłością, szczególnie z BMI powyżej 30 kg/m². Dane każdego przyjmowanego pacjenta były wprowadzane do bazy w ; g standardowego protokołu. Przy przyjęciu zbierano wywiad, przeprowadzano badanie fizykalne i pobierano standardowy komplet badań identyczny dla wszystkich pacjentów: morfologię, CRP, ALT, LDH, CK, ferrytynę, prokalcytoninę (PCT). Wszystkie dzieci z ciężkim przebiegiem COVID-19 miały wykonywane badania obrazowe: USG płuc, RTG klatki piersiowej lub HRCT. Wszystkie dzieci były objęte ścisłą obserwacją i były leczone zgodnie z aktualnymi rekomendacjami. Dane odnośnie do przebiegu hospitalizacji (długość hospitalizacji, czas tlenoterapii, leczenie przeciwwirusowe, sterydoterapia systemowa, hospitalizacja w oddziale intensywnej terapii, wentylacja mechaniczna i zgony) były gromadzone wg jednolitego schematu. 1.5. Materiał i metody (dotyczy artykułu 1) Badanie objęło 1407 pacjentów hospitalizowanych od marca 2020 r. do kwietnia 2022 r. w Oddziale Chorób Infekcyjnych i Pediatrii Szpitala Specjalistycznego im. Stefana Żeromskiego w Krakowie: 112 (8%) w pierwszej fali pandemii (od 1 marca do 30 września 2020 r.), 175 (12,4% w drugiej fali (od 1 października 2020 r. do 31 stycznia 2021 r.), 195 (13,8%) w trzeciej fali (od 1 lutego do 31 maja 2021 r.), 511 (36,3%) w czwartej fali (od 1 października 2021 r. do 15 stycznia 2022 r.) i 414 (29,5%) w piątej (od 16 stycznia do 30 kwietnia 2022 r.). U pacjentów hospitalizowanych w kolejnych falach pandemii wywołanyc ; h przez różne warianty SARS-CoV-2 porównywano obraz kliniczny choroby, wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych, przebieg zakażenia oraz diagnozy końcowe. 1.6. Materiał i metody (dotyczy artykułu 2) Do badania zostało włączonych 1405 pacjentów z COVID-19, hospitalizowanych między marcem 2020 r. a kwietniem 2022 r. w Oddziale Chorób Infekcyjnych i Pediatrii Szpitala Specjalistycznego im. Stefana Żeromskiego w Krakowie. Aby ocenić przebieg choroby w zależności od wieku, pacjenci zostali podzieleni na 3 grupy: 567 niemowląt (0–12 miesięcy), 470 kilkulatków (1–5 lat) i 368 dzieci (5–18 lat). Obraz kliniczny, wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych, dane o przebiegu choroby oraz diagnozy końcowe były porównywane między pacjentami z tych grup. 1.7. Materiał i metody ( dotyczy artykułu 3) 70 spośród 2338 dzieci (3%) hospitalizowanych w dwóch ośrodkach od 23 marca 2020 r. do 30 września 2022 r. spełniło kryteria ciężkiego przebiegu COVID-19. W pierwszej części badania szczegółowo opisano grupę dzieci z ciężkim przebiegiem COVID-19. Następnie grupę dzieci z ciężkim przebiegiem COVID-19 na potrzebę dalszych analiz podzielono na 3 podgrupy: 1. dzieci, które nie wymagały wentylacji mechanicznej; 2. dzieci wymagające wentylacji mechanicznej; 3. dzieci, które zmarły z powodu COVID-19. Na koniec przeprowadzono analizę porównującą grupę dzieci z ciężkim prze ; biegiem COVID-19 z dziećmi, które wymagały hospitalizacji, ale nie spełniły kryteriów ciężkiego przebiegu choroby. 1.8. Analiza statystyczna Analizę statystyczną przeprowadzono za pomocą SPSS wersji 27 (Armonk, Nowy Jork, USA). Wyniki przedstawiono na podstawie parametrów statystyki opisowej, w tym wartości średnich i odchyleń standardowych (SD) dla zmiennych ilościowych o rozkładzie normalnym lub wartości median o rozstępie międzykwartylowym dla danych o rozkładzie innym niż normalny. Zmienne kategoryczne przedstawiono w postaci liczb z procentami. Wartości jakościowe porównano za pomocą testu chi-square. Do analizy zmiennych ciągłych w badaniu wykorzystano test Kruskala-Wallisa. We wszystkich przypadkach istotności statystycznej przeprowadzono porównanie parami między grupami za pomocą testu post-hoc. We wszystkich analizach wartość p < 0,05 uznano za istotną statystycznie. 1.9. Etyka Badanie zostało przeprowadzone zgodnie z wymogami etycznymi Deklaracji Helsińskiej z późniejszymi poprawkami. Badanie uzyskało zgodę Komisji Bioetycznej Okręgowej Izby Lekarskiej w Krakowie Nr OIL/KBL/18/2020 w dniu 10 marca 2020 r. 1.10. Podsumowanie wyników 3.10.1. Artykuł 1 opublikowany w Journal of Clinical Medicine W tym badaniu przedstawiono wyniki analizy przebiegu COVID-19 w kolejnych pięciu falach pandemii u 1407 pacjentów, którzy spełnili kryteria włącz ; enia. Charakterystyka demograficzna pokazała niewielką przewagę chłopców we wszystkich pięciu falach pandemii bez istotnych różnic pomiędzy kolejnymi falami. Duże różnice zaobserwowano w wieku hospitalizowanych pacjentów. Średnia wieku była największa w pierwszej fali (95,8 miesięcy) i znacząco niższa w pozostałych, zmniejszając się stopniowo w kolejnych falach (w piątej średnia wieku wynosiła 14,6 miesiąca). Ciężkie przebiegi choroby u dzieci były rzadkie, bez istotnych różnic pomiędzy kolejnymi falami, niemniej obserwowano znaczące zwiększenie liczby hospitalizacji w czwartej i piątej fali. Choroby współistniejące były podobne u wszystkich pacjentów niezależnie od czasu zachorowania. Główne różnice w obrazie klinicznym obejmowały zmiany w układzie oddechowym (katar, kaszel, duszność, zmiany osłuchowe nad polami płucnymi oraz zapalenie dolnych dróg oddechowych rozpoznawane na podstawie badań obrazowych), których częstość wzrastała od drugiej do czwartej fali pandemii. W przeciwieństwie do tego objawy ze strony układu pokarmowego (wymioty i biegunka) były najczęstsze w drugiej fali i w kolejnych nie wzrastały. Najwięcej objawów neurologicznych obserwowano w czwartej fali. Jeśli chodzi o rozpoznania przy wypisie, to w piątej fali pandemii hospitalizowano najwięcej pacjentów z infekcją górnych dróg oddechowych (głównie z zapaleniem krtani) i objawami ; ze strony przewodu pokarmowego, podczas gdy najwięcej infekcji dolnych dróg oddechowych występowało w pierwszej fali. W piątej fali stwierdzono więcej infekcji górnych niż dolnych dróg oddechowych i krótszy czas hospitalizacji. Między pierwszymi pięcioma falami pandemii stwierdzono również istotne statystycznie różnice w wartościach badań laboratoryjnych w zakresie CRP, dehydrogenazy mleczanowej oraz liczby płytek krwi. 3.10.2. Artykuł 2 opublikowany w Journal of Clinical Medicine Do badania oceniającego zależność pomiędzy przebiegiem COVID-19 a wiekiem dziecka włączono 1405 pacjentów. Wśród hospitalizowanych pacjentów obserwowano znaczną przewagę najmłodszych dzieci. Pacjenci w pierwszym roku życia stanowili 40,35%, a dzieci w wieku poniżej 5 lat 73,8% pacjentów pediatrycznych hospitalizowanych z powodu COVID-19. Choroby współistniejące, związane ze zwiększonym ryzykiem ciężkiego przebiegu COVID19, częściej występowały u dzieci powyżej piątego roku życia (42,3%). Najczęściej stwierdzanymi objawami, szczególnie u pacjentów poniżej piątego roku życia, były gorączka, kaszel i katar. U dzieci poniżej pierwszego roku życia kaszel i duszność występowały głównie w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych, a najczęściej stawianą diagnozą było zapalenie krtani. Wysoka gorączka, wymioty i biegunka były najczęściej diagnozowane u pacjentów w wieku 0–5 lat, ; ale ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy najczęściej rozpoznawano u pacjentów powyżej pięciu lat. Objawy neurologiczne występowały głównie u dzieci powyżej piątego roku życia. W badaniach laboratoryjnych u większości pacjentów obserwowano leukopenię, neutropenię, limfocytozę, trombocytopenię i podwyższone wartości CRP, CK, LDH, ALT i Ddimerów, co jest typowe dla pacjentów z COVID-19, ale znacznie częściej występowało u dzieci poniżej piątego roku życia. Średnia długość hospitalizacji wynosiła 3–4 dni i była znacząco większa wśród noworodków i niemowląt. 3.10.3. Artykuł 3 opublikowany w Archives of Medical Science Spośród 2338 hospitalizowanych pacjentów pediatrycznych 70 spełniło kryteria ciężkiego przebiegu COVID-19 i zostało poddanych analizie. W grupie pacjentów wymagających wentylacji mechanicznej odnotowano znaczącą przewagę tych z chorobami współistniejącymi, natomiast w grupie dzieci, które zmarły, wszystkie miały obciążenia. Najczęściej, podobnie jak w innych badaniach, obserwowano: schorzenia genetyczne, choroby neurologiczne, metaboliczne, kardiologiczne, otyłość, cukrzycę, przewlekłe choroby płuc, immunosupresję. W grupie dzieci wymagających wentylacji mechanicznej przy przyjęciu do szpitala częściej obserwowano kaszel i odwodnienie. W zakresie badań laboratoryjnych stwierdzano wyższe wartości wskaźników zapalnych, limfopenię oraz trombocytope ; nię, a także wyższe poziomy ferrytyny i LDH. U dzieci, które zmarły, wartości wskaźników zapalnych LDH i ferrytyny były ekstremalnie wysokie. Również leukopenia i trombocytopenia były znacznie nasilone. Wśród dzieci z ciężkim przebiegiem COVID-19 12% nie było szczepionych BCG, podczas gdy w grupie dzieci hospitalizowanych, które nie spełniły kryteriów ciężkiego przebiegu, tylko 3% było niezaszczepionych BCG. Żadne z dzieci z ciężkim przebiegiem COVID-19 nie było zaszczepione przeciw COVID-19. 1.11. Wnioski 1. Przeprowadzone badania potwierdziły, że zagrażający życiu przebieg COVID-19 jest u dzieci stosunkowo rzadki. Niemniej dzieci z zapaleniem płuc, odwodnieniem w przebiegu gorączki, objawów żołądkowo-jelitowych i utraty smaku, jak również dzieci z objawami neurologicznymi często wymagały hospitalizacji. Liczba bezwzględna dzieci leczonych w szpitalu była znacząco wyższa w czwartej i piątej fali pandemii niż w pierwszych trzech falach. Przebieg kliniczny choroby zmieniał się pomiędzy marcem 2020 r. a kwietniem 2022 r., adekwatnie do pojawiania się nowych wariantów wirusa i wzrastającej odporności populacyjnej. 2. Wiele statystycznie istotnych różnic w obrazie klinicznym choroby obserwowano pomiędzy grupami wiekowymi. Najczęściej hospitalizowanymi pacjentami pediatrycznymi były niemowlęta. Wskazaniami do hospitalizacji najczęściej była konieczno ; ść nawadniania dożylnego w przebiegu odwodnienia w następstwie wysokiej gorączki, wymiotów, biegunki i zaburzeń łaknienia. Ciężkie przebiegi wymagające tlenoterapii i leczenia przeciwwirusowego były częstsze u nastolatków. 3. Czynnikami ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19 u pacjentów pediatrycznych były: młody wiek, brak szczepień BCG i przeciw COVID-19 oraz stwierdzane przy przyjęciu do szpitala duszność i zmiany osłuchowe nad polami płucnymi. Choroby współistniejące, wysokie CRP, LDH i ferrytyna były czynnikami ryzyka wentylacji mechanicznej i zgonu. Spośród dzieci wentylowanych mechanicznie nastolatkowie mieli większą szansę wyzdrowienia, natomiast niemowlęta z chorobami współistniejącymi były w grupie ryzyka zgonu. Wyniki przeprowadzonego badania w dużej grupie ponad 1400 hospitalizowanych dzieci mogą być pomocne w formułowaniu zaleceń postępowania z dziećmi z COVID-19, określaniu grup ryzyka oraz zasad profilaktyki.
Place of publishing:
Level of degree:
Degree grantor:
Rada Dyscypliny Nauki medyczne
Promoter:
Date issued:
Identifier:
Call number:
Language:
Access rights:
Object collections:
Last modified:
Jun 4, 2024
In our library since:
Jun 4, 2024
Number of object content hits:
5
Number of object content views in PDF format
0
All available object's versions:
http://dl.cm-uj.krakow.pl:8080/publication/5124
Show description in RDF format:
Show description in OAI-PMH format:
| Edition name | Date |
|---|---|
| ZB-140091 | Jun 4, 2024 |
Objects
Similar
Sawczyńska, Katarzyna
Rymarowicz, Justyna
Gruszka, Krystian
Drygalski, Tomasz
Trybowski, Grzegorz
