Metadata language
Title:
Author:
Subject:
choroba niedokrwienna kończyn dolnych ; ból przewlekły ; strategie radzenia sobie z bólem ; interleukina 10 ; czynnik martwicy nowotworów alfa ; substancja P
Abstract:
Wstęp: Choroba niedokrwienna kończyn dolnych (ChNKD) dotyka około 3-10% populacji światowej, a w krajach Europy Zachodniej choruje 6-18% mieszkańców powyżej 55 roku życia [[1]-[5]]. Na rozwój miażdżycy wpływ ma wiele czynników ryzyka związanych z nieprawidłowym stylem życia, które są główną przyczyną dysfunkcji śródbłonka naczyniowego. W przebiegu ChNKD dochodzi do rozwoju bólu przewlekłego (BP), który wpływa na proces leczenia oraz jakość życia pacjentów. Dotychczasowe badania i dostępna literatura wskazują na znaczącą rolę odpowiedzi zapalnej w etiopatogenezie miażdżycy oraz BP, m.in. cytokin pro-i przeciwzapalnych oraz substancji P (SP) [[6-10]]. Odczuwanie dolegliwości bólowych i stres towarzyszący chorobie determinują podejmowanie przez pacjenta poszczególnych strategii radzenia sobie z BP. Aktywność markerów stanu zapalnego obecnych w przebiegu choroby o podłożu zapalnym determinuje sposób radzenie sobie z bólem/stresem [11], [12]. Cel pracy: Celem głównym badania jest określenie udziału markerów stanu zapalnego oraz SP w nasileniu BP i niedokrwienia u pacjentów z ChNKD w świetle strategii radzenia sobie chorego z bólem. Materiał i metody: Badanie o typie obserwacyjnym przekrojowym z grupą kontrolną. Grupa pacjentów odczuwających BP w przebiegu ChNKD (grupa badana), porównana do grupy osób z miażdżycą, innych tętnic w tym tętnic obwodowych, nie odczuwających dolegliwoś ; ci bólowych (grupa kontrolna). Badanie przeprowadzono na terenie Oddziału Klinicznego Chirurgii Naczyniowej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. W badaniu uczestniczyły 92 osoby z rozpoznaną miażdżycą innych tętnic w tym tętnnic obwodowych, nie odczuwających bólu (grupa kontrolna) oraz 95 osób odczuwających ból przewlekły w przebiegu ChNKD (grupa badana). W badaniu wykorzystano następujące metody badawcze: 1) metoda szacowania, w której zostały użyte wystandaryzowane narzędzia badawcze: Kwestionariusz Strategii Radzenia Sobie z Bólem Przewlekłym (ang. Coping Strategies Questionnaire – CSQ) oraz Numeryczna Skala Bólu; 2) metoda sondażu diagnostycznego, technika ankietowania, w której został użyty autorski kwestionariusz ankiety gromadzący dane socjo-demograficzne, informacje dotyczące czynników ryzyka (cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów w tym paczkolata), okoliczności występowania bólu (wersja kwestionariusza dla grupy badanej); 3) analiza dokumentacji medycznej: wynik badania tomografii komputerowej naczyń, wyniki badań laboratoryjnych oznaczonych podczas hospitalizacji [fibrynogen, białko C-reaktywne (ang. C- Reactive Protein – CRP), antytrombina III, albuminy w surowicy]; 4) Wskaźnik kostkowo-ramienny (ang. Ankle-Brahial Index – ABI); 5) badania serologiczne: wyniki badań oznaczonych metodą immunoenzymatyczną ELISA (ang. Enzyme-Linked Immunosorbent Assay – ; ELISA), Interleukina 10 (IL-10), czynnik martwicy nowotworów alfa (ang. Tumor Necrosis Factor Alpha – TNF-α), SP. Analizę statystyczną wykonano przy użyciu programu R, wersja 3.6.1. przyjmując poziom istotności statystycznej α=0,05. Wyniki: Pacjenci odczuwający BP mieli istotnie wyższy poziom fibrynogenu (p<0,001), CRP (p<0,001), SP (p<0,001) oraz IL-10 (p<0,001), a także istotnie niższy poziom albumin w surowicy (p<0,023) w porównaniu do grupy kontrolnej. Podwyższony poziom fibrynogenu był istotnie wyższy u osób zamieszkujących średnie miasta w porównaniu do osób mieszkających na wsi i w małych miastach (p=0,018). Podwyższony poziom fibrynogenu słabo wpływał na podwyższony wskaźnik ABI w grupie badanej (p=0,002) i średnio silnie na obniżony wskaźnik ABI w grupie kontrolnej (p<0,001) – najwyższe poziomy fibrynogenu występowały w całej próbie przy wartości wskaźnika w przedziale 0,3-0,8. Im wyższy był poziom fibrynogenu w badanej grupie, tym niższy poziom natężenia bólu (p<0,001) oraz niższe stężenie SP (p<0,001). Podwyższenie poziomu fibrynogenu koreluje z niższym wynikiem katastrofizowania (p<0,001) i modlenia się (p<0,001) w grupie badanej i przewartościowania doznań bólu (p=0,003) oraz ignorowania doznań (p=0,003) w grupie kontrolnej. Im dłuższy był czas odczuwania dolegliwości tym istotnie poziom fibrynogenu w grupie badanej był wyższy (p<0,001). Poziom CRP w grupie badane ; j był istotnie wyższy u kobiet (p=0,009). Podwyższony poziom CRP znacząco koreluje z obniżonym wskaźnikiem ABI w grupie badanej (p<0,001) i w grupie kontrolnej (p=0,002) oraz silnie z podwyższonym stężeniem SP tylko w grupie badanej (p<0,001). Im wyższy był poziom CRP, tym istotnie wyższe wyniki katastrofizowania (p<0,001) i niższe w zakresie odwracania uwagi (p=0,005), przewartościowania doznań bólu (p<0,001), ignorowania doznań (p<0,001), kontroli bólu (p<0,001), zdolności zmniejszania bólu (p<0,001) w grupie badanej. Osoby odczuwające dłużej dolegliwości bólowe, miały istotnie niższy poziom CRP (p<0,001), a im wyższy był poziom CRP, tym wyższy poziom natężenia dolegliwości bólowych (p<0,001). Wyższy poziom albumin korelował z wyższym wskaźnikiem ABI w grupie badanej (p<0,001), niższym natężeniem bólu (p=0,001) oraz czasem odczuwania dolegliwości bólowej (p<0,001). Im wyższy był poziom albumin tym wyższe wyniki strategii przewartościowania (p=0,021), deklarowania radzenia sobie (p=0,041), kontroli bólu (p<0,001) oraz zdolności zmniejszania bólu (p=0,007) w grupie badanej oraz niższe katastrofizowania w grupie badanej (p=0,024 i grupie kontrolnej (=0,002). Im wyższy był poziom albumin tym niższy był poziom SP w grupie kontrolnej (p<0,001). W grupie porównawczej wraz z wiekiem obniżał się poziom albumin (p=0,007). Antytrombina III nie wpływała istotnie na żadną z badanych stra ; tegii radzenia sobie z bólem oraz pozostałe zmienne. Podwyższony poziom IL-10 wpływał istotnie na obniżony wynik odwracania uwagi (p<0,001) w grupie badanej i kontrolnej oraz na podwyższony wynik strategii deklarowania radzenia sobie (p=0,037) w grupie badanej. Im wyższy był poziom Interleukiny 10, tym wyższy był poziom SP (p=0,048) w grupie badanej. Stężenie SP w grupie badanej było istotnie wyższe u kobiet (p=0,049). Im wyższe było stężenie SP, tym niższy był wskaźnik ABI (p<0,001) i wyższe natężenie bólu (p<0,001) w grupie badanej. Pacjenci odczuwający dłużej dolegliwości bólowe mieli istotnie niższe stężenie SP (p<0,001) w grupie badanej. Wyższy poziom SP w grupie badanej korelował z wyższymi wynikami strategii katastrofizowania (p<0,001), modlenia się/pokładania nadziei (p<0,001) oraz niższymi wynikami odwracania uwagi (p<0,001), przewartościowania doznań bólu (p<0,001), deklarowania radzenia sobie (p=0,022), zwiększonej aktywności behawioralnej (p=0,002), kontroli bólu (p=0,003) i zdolności zmniejszania bólu (p=0,004). Osoby ze współistniejącą cukrzycą posiadały wyższy wynik modlenia się/pokładania nadziei w porównaniu do osób bez cukrzycy w grupie badanej. Natomiast w grupie kontrolnej osoby bez cukrzycy posiadały istotnie wyższe wyniki w zakresie pozytywnych strategii radzenia sobie z bólem w porównaniu do osób ze współistniejącą cukrzycą. Osoby bez współistniejącego na ; dciśnienia tętniczego miały istotnie wyższy wynik przewartościowania doznań bólu w grupie badanej oraz deklarowania radzenia sobie w grupie kontrolnej. Osoby palące posiadały istotnie wyższy wynik w zakresie strategii katastrofizowania w porównaniu do osób niepalących w grupie badanej. Osoby z wyższym wskaźnikiem ABI w grupie badanej i kontrolnej miały wyższe wyniki przewartościowania doznań bólu, ignorowania doznań, deklarowania radzenia sobie i zwiększonej aktywności behawioralnej oraz niższe wyniki strategii katastrofizowania. Wnioski: (1) Występowanie zmian stężenia/poziomu mediatorów stanu zapalnego – cytokina prozapalna, pozytywne białka ostrej fazy – ma związek ze wskaźnikiem ABI, czasem odczuwania dolegliwości bólowych i natężeniem odczuwanego bólu przewlekłego w odniesieniu do poszczególnych strategii radzenia sobie pacjenta z nim w grupie badanej i kontrolnej: (A) Pacjenci z ChNKD i BP mają istotnie wyższy poziom fibrynogenu i CRP w porównaniu do pacjentów go nie odczuwających z grupy kontrolnej. Występowanie wzrostu poziomu CRP znacząco ujemnie koreluje ze wskaźnikiem ABI i dodatnio z natężeniem dolegliwości bólowych, a w efekcie wpływa na podejmowanie negatywnych i neutralnych strategii radzenia sobie z bólem w grupie badanej. (B) Utrzymywanie się poziomu fibrynogenu powyżej górnej granicy normy wpływa na obniżenie wskaźnika ABI i partycypuje w stopniowym zwężeniu ; światła naczynia również u pacjentów z miażdżycą innych tętnic. Najwyższe poziomy tego pozytywnego białka ostrej fazy występują w całej próbie przy wartości wskaźnika w przedziale 0,3-0,8. Wysoki poziom fibrynogenu koreluje dodatnio z czasem odczuwania dolegliwości bólowych oraz słabo i średnio z obniżonym wynikiem katastrofizowania i modlenia się/pokładania nadziei oraz obniżeniem natężenia bólu. (C) CRP wykazuje większy wpływ na podejmowanie strategii radzenia sobie z bólem w porównaniu do fibrynogenu. (D) Przyjmowanie przez wszystkich badanych statyn i kwasu acetylosalicylowego oraz podwyższone stężenia przeciwzapalnej cytokiny IL-10 mogą wpływać na znaczne obniżenie poziomu prozapalnej cytokiny TNF-α u pacjentów z miażdżycą. Może ona pełnić rolę lokalnego mediatora stanu zapalnego wpływającego na znaczącą produkcję SP w przebiegu choroby. (2) Występowanie zmian stężenia/poziomu mediatorów stanu zapalnego – cytokina przeciwzapalna, negatywne białko ostrej fazy – ma związek ze wskaźnikiem ABI, czasem odczuwania dolegliwości bólowych i natężeniem odczuwanego bólu przewlekłego w odniesieniu do poszczególnych strategii radzenia sobie pacjenta z bólem w grupie badanej i kontrolnej: (A) Pacjenci z grupy badanej odczuwający ból mają istotnie wyższe stężenie IL-10 oraz niższy poziom albumin w surowicy krwi w porównaniu do osób go nie odczuwających z grupy kontrolnej. Wyższy poziom ; tej prozapalnej cytokiny koreluje ujemnie z podejmowaniem strategii odwracania uwagi niezależnie od odczuwania dolegliwości bólowych oraz dodatnio z deklarowaniem radzenia sobie i modleniem się/pokładaniem nadziei w grupie badanej. (B) Wyższy poziom albumin w surowicy krwi koreluje dodatnio ze wskaźnikiem ABI oraz pozytywnymi strategiami radzenia sobie z bólem i ujemnie z natężeniem dolegliwości bólowych w grupie badanej. Osoby odczuwające dolegliwości bólowe dłużej mają istotnie wyższy poziom tego negatywnego białka ostrej fazy. (C) Poziom antytrombiny III nie różnił się istotnie pomiędzy badanymi grupami i nie wpływał na żaden z analizowanych czynników. (3) Istnieje związek pomiędzy występowaniem zmian stężenia SP, a poziomem mediatorów stanu zapalnego – pozytywne białka ostrej fazy, cytokina przeciwzapalna, negatywne białko ostrej fazy. Występowanie wzrostu poziomu fibrynogenu powoduje obniżenie stężenia SP w grupie kontrolnej i badanej. Podwyższenie poziomu CRP, a także przeciwzapalnej cytokiny IL-10 korelują istotnie dodatnio z tą substancją w grupie badanej. Im niższy poziom negatywnego białka ostrej fazy – albumin w surowicy krwi tym wyższe stężenie substancji P w grupie kontrolnej, a antytrombina III pozostaje bez wpływu na nią. (4) Występowanie wzrostu stężenia SP ma wpływ na zwiększenie natężenia dolegliwości bólowych w grupie badanej oraz na obniżenie wskaźnika ABI n ; iezależnie od ich odczuwania. Wzrost SP znacząco wpływa na zwiększenie podejmowania negatywnych i neutralnych strategii radzenia sobie z bólem niezależnie od odczuwania dolegliwości bólowych. (5) Istnieje związek pomiędzy zmianami stężenia substancji P oraz poziomu mediatorów stanu zapalnego – pozytywne białka ostrej fazy, negatywne białko ostrej fazy, a określonymi czynnikami socjo-demograficznymi. Kobiety mają istotnie wyższy poziom CRP oraz stężenie SP w grupie odczuwającej dolegliwości bólowe. Wraz z wiekiem zmniejsza się poziom albumin w surowicy krwi, a osoby zamieszkujące średnie miasta mają istotnie wyższy poziom fibrynogenu w porównaniu do osób mieszkający na wsi i w małych miastach w grupie badanej. Pozostałe czynniki nie wpływały istotnie na różnice w stężeniach/poziomach w/w substancji. (6) Istnieje związek pomiędzy występowaniem wskaźników/czynników ryzyka, a odczuwaniem bólu przewlekłego w odniesieniu do każdej ze strategii radzenia sobie pacjenta z bólem. Występowanie cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, obniżonego wskaźnika ABI i palenie papierosów determinują podejmowanie negatywnych i neutralnych strategii radzenia sobie z bólem. Osoby te należy objąć szczególną opieką uwzględniającą brak umiejętności radzenia sobie z bólem.