Abstract:

Wprowadzenie: Głównym celem niniejszej rozprawy doktorskiej było ustalenie potencjalnych czynników ryzyka występowania zaburzeń zachowania i zachowań konfliktowych u pacjentów pozostających w stacjonarnej opiece długoterminowej w ramach zakładu opiekuńczo-leczniczego (ZOL) oraz analiza sposobów postępowania terapeutycznego w zakresie stosowanej farmakoterapii (lekami przeciwpsychotycznymi, lekami uspokajającymi, lekami przeciwdepresyjnymi) oraz stosowanych oddziaływań psychospołecznych (tj.interwencji niefarmakologicznych w postaci terapii psychologicznej, fizjoterapii, terapii zajęciowej, treningu ADL w zakresie czynności dniacodziennego) u pacjentów ZOL prezentujących zaburzenia zachowania i/lub zachowania konfliktowe.Problematyka zaburzeń zachowania oraz zachowań konfliktowych nie była dotychczas analizowana w grupie pacjentów przebywających w polskich placówkach opieki długoterminowej. Wiele polskich prac badawczych podejmuje analizę zaburzeń zachowania w kontekście objawów neuropsychiatrycznych towarzyszących otępieniu (ZZOP – zaburzenia zachowania i objawy psychotyczne). Natomiast niniejsza praca ukierunkowana jest na analizę zaburzeń zachowania oraz zachowań konfliktowych w specyficznej populacji dla zakładu opieki długoterminowej, tj. pacjentów z różnymi schorzeniami przewlekłymi o charakterze somatycznym i/lub psychicznym, nie ograniczając się tylko do grupy chorych z otępieniem.Cele szczegółowe:1) Ustalenie czynników ryzyka występowania zaburzeń zachowania, takich jak: agresja słowna i fizyczna, niewłaściwe zachowania społeczne, błądzenie oraz demonstrowanie oporu wobec opieki u pacjentów zakładu opiekuńczo-leczniczego.2) Ustalenie czynników ryzyka występowania zachowań konfliktowych pomiędzy pacjentami, zachowań konfliktowych pacjenta wobec personelu oraz frustracji personelu w opiece nad konkretnym pacjentem w zakładzie opiekuńczo-leczniczym.3) Analiza form terapii stosowanych u pacjentów z zaburzeniami zachowania i zachowaniami konfliktowymi w zakładzie opiekuńczo-leczniczym. ; Hipotezy badawcze:1) Zaburzenia zachowania oraz zachowania konfliktowe są częste wśród pacjentów zakładu opiekuńczo-leczniczego.2) Objawy depresji u pacjentów przebywających w zakładzie opiekuńczo-leczniczym stanowią czynnik ryzyka istotnie powiązany z występowaniem zaburzeń zachowania takich jak agresja słowna i niewłaściwe zachowania społeczne, z obecnością zachowań konfliktowych typu pacjent-pacjent i pacjent-personel i/lub zgłaszaną przez personel frustracją w kontakcie z pacjentem.3) Zaburzenia funkcji poznawczych są niezależnym czynnikiem ryzyka występowania zaburzeń zachowania oraz zachowań konfliktowych wśród pacjentów przebywających w zakładzie opiekuńczo-leczniczym.4) Niektóre choroby somatyczne występujące u pacjentów zakładu opiekuńczo-leczniczego zwiększają ryzyko zachowań konfliktowych u pacjentów i/lub frustracji przeżywanej przez personel pielęgniarski w trakcie opieki nad pacjentem.5) Pacjenci zakładu opiekuńczo-leczniczego prezentujący zaburzenia zachowania oraz zachowania konfliktowe najczęściej są leczeni objawowo, głównie lekami przeciwpsychotycznymi i uspokajającymi.Materiały i metody:Badanie zostało przeprowadzone w Zakładzie Opiekuńczo-Leczniczym (ZOL) w dużym polskim mieście, w okresie od marca dopaździernika 2013 roku. Do badania zostali zakwalifikowani wszyscy pacjenci pozostający w oddziale opieki długoterminowej (354 osoby) z wyłączeniem chorych w stanie wegetatywnym oraz pacjentów, u których występował brak danych w zakresie analizowanych zmiennych. Średnia wieku uczestników badania wynosiła 79 lat. W badanej grupie dominowała płeć kobieca, stanowiąc około 69% całej grupy badawczej.Badanie miało charakter przekrojowy- zostało przeprowadzone przy użyciu Kwestionariusza Oceny Stanu Zdrowia i Potrzeb Zdrowotnych Osób Przebywających w Zakładach Opieki Długoterminowej (po angielsku InterRAI – LTCF Questionnaire - an InterRAI Long-Term Care Facilities Assessment System). Jest to kwestionariusz służący do całościowej oceny geriatrycznej pacjenta przebywającego w ośrodku opieki długoterminowej. Pielęgniarki odcinkowe zakładu opiekuńczo-leczniczego wypełniały kwestionariusz InterRAI-LTCF w oparciu o 3-dniową obserwację funkcjonowania pacjenta w oddziale, ocenę dokumentacji medycznej oraz informacje uzyskane od innych członków zespołu oraz rodziny pacjenta. ; Analizy statystyczne miały charakter dwuetapowy. W pierwszym etapie wykonano analizy służące przedstawieniu charakterystyki badanej próby pod kątem częstości występowania analizowanych cech, jak również umożliwiające ocenę istotności różnic w charakterystyce pomiędzy pacjentami z i bez określonych objawów (tzn. występowania poszczególnych rodzajów zaburzeń zachowania i zachowań konfliktowych, oraz zastosowania poszczególnych form terapii farmakologicznej i niefarmakologicznej).W tym celu we wszystkich trzech artykułach w pierwszej kolejności zastosowano statystyki opisowe zależnie od charakteru analizowanych zmiennych.W kolejnym etapie w celu ustalenia czynników determinujących określone zachowania opracowano modele regresji logistycznej uwzględniając w nich zmienne charakteryzujące badanych, które okazały się istotne w różnicowaniu ich ze względu na rodzaj zaburzeń zachowania, zachowań konfliktowych i stosowanych grup leków. W przypadku zaburzeń zachowania oszacowano 3 modele regresji logistycznej testujące czynniki determinujące występowanie agresji słownej, nieprawidłowych zachowań społecznych oraz zachowań oporujących w opiece. Podobnie 3 modele regresji logistycznej zostały opracowane w celu ustalenia czynników ryzyka zachowań konfliktowych w relacji pacjent-pacjent (RR), zachowań konfliktowych w relacji pacjent-personel (RS) oraz frustracji personelu w kontakcie z pacjentem (SF). W celu znalezienia potencjalnych czynniki warunkujących szanse na zastosowanie określonego typu leczenia farmakologicznego, przeprowadzono wieloczynnikowe analizy regresji logistycznej. Oszacowano odrębne modele regresji logistycznej dla interwencji terapeutycznych z użyciem leków przeciwpsychotycznych, przeciwdepresyjnych oraz uspokajających.

Abstract cont.:

Wnioski:1. Zaburzenia zachowania oraz zachowania konfliktowe są częste wśród pacjentów ZOL (wystąpiły odpowiednio u 22,9% oraz 28,8% chorych). Zaburzenia zachowania najczęściej występowały w postaci agresji słownej (13,4%),nieprawidłowych zachowań społecznych (11%), pod postacią stawiania oporu w opiece (8,6%). Rzadziej u pacjentów obserwowano agresję fizyczną (5,2%), błądzenie (4,0%) oraz nieprawidłowe zachowania seksualne (0,7%). Zachowania konfliktowe porównywalnie często przybierały postać konfliktów pomiędzy pacjentami (20,5%) oraz w relacji pacjent-personel (19,4%). Ponadto 17,4% personelu pielęgniarskiego pracującego w ZOL raportowało frustrację w opiece nad pacjentem.2. Zaburzenia zachowania mają w grupie pacjentów ZOL złożoną etiologię. Czynnikami zwiększającymi ryzyko agresji słownej są objawy depresji oraz formalne zaburzenia myślenia. Ryzyko wystąpienia zachowań oporujących w opiece jest wyższe, gdy pacjent doświadcza omamów. Ryzyko nieprawidłowych zachowań społecznych wzrasta u pacjentów w wieku od 71 do 85 lat, prezentujących objawy depresji, zaburzenia funkcji poznawczych, afazję lub formalne zaburzenia myślenia.3. Czynnikami zmniejszającymi ryzyko wystąpienia zaburzeń zachowania wśród pacjentów ZOL są pozytywne nastawienie (zmniejsza ryzyko agresji słownej) oraz posiadanie wspierających relacji z członkami rodziny (minimalizuje częstość występowania zachowań oporujących w opiece). ; 4. Zachowania konfliktowe w grupie pacjentów ZOL mają wieloczynnikowe uwarunkowania. Czynnikami ryzyka są zaburzenia zachowania, objawy depresyjne oraz objawypsychotyczne. Wpływ tych czynników jest niezależny od stanu poznawczego pacjenta. Jednocześnie umiarkowane zaburzenia funkcji poznawczych zmniejszają ryzyko zachowań konfliktowych pomiędzy pacjentami, jak również personel w mniejszym stopniu doświadcza frustracji w opiece nad tymi chorymi.5. Niektóre choroby somatyczne oraz neurologiczne zwiększają ryzyko wystąpienia zachowań konfliktowych wśród pacjentów ZOL. Pacjenci z zastoinową niewydolnością serca oraz otyłością (BMI≥30 kg/m²) mają istotnie wyższe prawdopodobieństwo wywołania konfliktu z personelem w porównaniu z pacjentami bez tych chorób. Jednocześnie personel ma istotnie większe ryzyko doświadczania frustracji w opiece nad pacjentami zmagającymi się z przewlekłymi, postępującymi chorobami neurologicznymi, jak stwardnienie rozsiane, hemiplegia, paraplegia, czy quadriplegia w porównaniu do innych chorób.6. Mężczyźni przybywający w ZOL mają większe niż kobiety ryzyko prezentowania zaburzeń zachowania, zachowań konfliktowych w relacji z personelem oraz wywoływania frustracji u personelu.7. Pojawienie się objawów depresji jest silnym czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia wszystkich rozpatrywanych zaburzeń zachowania, jak i zachowań konfliktowych w grupie pacjentów ZOL. ; 8. Zaburzenia zachowania oraz zachowania konfliktowe wśród pacjentów ZOL są najczęściej leczone farmakologicznie. Terapie niefarmakologiczne (w postaci terapii zajęciowej, fizjoterapii, rehabilitacji) są stosowane znacznie rzadziej w tej grupie chorych, przy czym istotnie częściej u pacjentów bez deficytów poznawczych, sprawnych fizycznie oraz bez trudności komunikacyjnych.9. Pacjenci z zaburzeniami zachowania mają wyższe prawdopodobieństwo otrzymania leczenia lekami przeciwpsychotycznymi i uspokajającymi w porównaniu do leków przeciwdepresyjnych. Powyższa obserwacja dotyczy również pacjentów z zaburzeniami zachowania i objawami depresyjnymi.10. W populacji pacjentów ZOL zaburzenia zachowania i zachowania konfliktowe mają wieloczynnikową etiologię. W związku z tym proces diagnostyczny oparty na procesie różnicowania możliwych przyczyn tych zaburzeń leżących u podłoża dezadaptacyjnego funkcjonowania pacjenta, jest kluczowy dla doboru właściwej terapii. Wnikliwa obserwacja pacjentów pod względem występowania objawów depresyjnych, objawów psychotycznych oraz zaburzeń zachowania powinna pomóc w postawieniu prawidłowej diagnozy i doborze odpowiedniej strategii postępowania leczniczego (uwzględniającej zarówno farmakoterapię oraz interwencje niefarmakologiczne).

Place of publishing:

Kraków

Level of degree:

2 - studia doktoranckie

Degree discipline:

psychologia ; geriatria

Degree grantor:

Uniwersytet Jagielloński. Collegium Medicum. Wydział Lekarski.

Promoter:

Katarzyna Szczerbińska

Date issued:

2018

Format:

application/pdf

Identifier:

oai:dl.cm-uj.krakow.pl:4371

Call number:

ZB-130872

Access rights:

nieograniczony

Location of original object:

Biblioteka Medyczna Uniwersytetu Jagiellońskiego- Collegium Medicum